УИХ-ын гишүүн С.Бямбацогт, Б.Мөнхбаатар, Ш.Раднаасэд, Ж.Батзандан нарын гишүүдийн санаачлан боловсруулсан Гэмт хэрэг, зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх тухай хуулийн төслийн хэлэлцүүлэг Төрийн ордонд боллоо. Хэлэлцүүлэгт холбогдох байгууллагын удирдлага, албан тушаалтнууд оролцож санал бодлоо илэрхийлсэн юм. Тус хуулийн төсөлд гэмт хэрэг зөрчлийг тогтоох, арилгах, шинээр бий болохоос урьдчилан сэргийлэх тухай нарийвчлан тусгасан байна. Одоо хүчин төгөлдөр үйлчилж байгаа ГХУСТХ зөвхөн нүдэнд ил харагдаж буй ахуйн хүрээний гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх асуудлыг тусгасан. Тэгвэл дээрх боловсруулсан хуулийн төсөлд ил болон далд үйлдэгддэг бүхий л гэмт хэрэг, зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх асуудлыг тусгажээ. Мөн хууль сахиулагчдад зөвхөн гэмт хэрэг, зөрчилтэй тэмц гэж үүрэг өгөх биш тэднийг бэлтгэдэг, сургадаг, техник тоног төхөөрөмж, ажиллах баталгааг нь хангадаг, эрх зүй, нийгмийн асуудлыг нь шийдвэрлэдэг байхаар хуулийн зохицуулалт хийсэн. Мөн урьдчилан сэргийлэх ажилд монголын төр, төрийн бүхий л байгууллага, албан хаагчид, иргэд, олон нийтийн оролцоог хангах, иргэдийн саналыг авах, санаачилгыг дэмжих, тэдний хяналтыг тогтоох замаар хуулийг хэрэгжүүлэх ёстой гэж үзсэн байна. Хэлэлцүүлгийн үеэр тус хуулийг санаачилсан УИХ-ын гишүүн С.Бямбацогтоос дараах асуултад хариу авлаа. 

ВИДЕО:

- Гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх хуулийг 1997 онд баталсанаас хойш 20 гаруй жил өнгөрч байна. Тус хуульд хүний нүдэнд ил үйлдэгддэг буюу гудамж талбайд үймээн самуун гаргах, танхай, хулгай, дээрэм гэх мэт хэргээс хэрхэн урьдчилан сэргийлэх, хэрхэн тэмцэх талаар тусгаж зохицуулсан байсан. Өнгөрсөн хугацаанд тодорхой бодлогын, томоохон зохицуулалтууд буюу гэмт хэрэг үйлдэгдэх, гэмт хэргийн золиос болох нөхцөл шаардлага, шалтгааныг хэрхэн арилгах талаар зохицуулалтгүй явсаар ирлээ. Өөрөөр хэлбэл МУ-ын эдийн засгийн өсөлт муу байна, ард иргэдийн амьдрал ядуу байна гэдэг бол гэмт хэрэг үйлдэгдэх, түүнд өртөх, золиос болох нэг шалтгаан болж буй. Учир нь ажилгүйдэл, ядуурлын улмаас хүмүүс амьдрахын эрхэнд гэмт хэрэг үйлдэх, зөрчил гаргах, бусдыг хохироох нөхцөл байдал бий болоод байна. Тиймээс гэмт хэрэгтэй зөвхөн хуулийн байгууллага тэмцэх бус Үндсэн хуульд заасан чиг үүргээ хэрэгжүүлж монголын төр анхаарах ёстой гэж үзэж хуулийн энэ төслийг боловсрууллаа. Учир нь Үндсэн хуульд төр иргэнийхээ эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах боломжоор хангах ёстой гэж заасан байдаг тул төр үүргээ биелүүлэх ёстой гэсэн том агуулгаар өөрчлөлтийг оруулж ирж байгаа. Хоёрдугаарт уг хуульд орж байгаа зохицуулалт бол гэмт хэрэг гарсны дараа гэмт хэргийг илрүүлж, гэмт этгээдэд ял шийтгэл эдлүүлэхээс илүүтэй тийм байдалд орохоос урьдчилан сэргийлэхийг илүүд үзсэн. Нэг талаар гэмт этгээдэд ял шийтгэл оноох нь зүйн хэрэг ч ард нь түүний ар гэр үр хүүхэд нь хохирдог. Нөгөө талдаа гэмт хэргийн золиос болсон хүн эрүүл мэнд, эд хөрөнгө цаашлаад амь насаараа хохирдог эмгэнэлт байдалд орохоос өмнө түүнээс сэргийлэх нь чухал гэж үзсэн хэрэг. Гэмт хэрэг үйлдсэнийх нь дараа түүнийг илрүүлэх, залхаан цээрлүүлэх, учруулсан хор хохирлыг барагдуулах нь аль аль талдаа төвөг чирэгдэл, зардал ихтэй ихээхэн урхагтай асуудал. Хэрэв гэмт хэрэг үйлдэгдэх нөхцөл, боломж, бололцоог бүрдүүлэхгүй байвал гэмт хэрэг гарахгүй. Тиймээс гэмт хэрэг, зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх ажилд тодорхой бодлогоор, хөрөнгө мөнгө, хүч хаяад ажиллавал гэмт хэргийн золиос хохирогч болохгүй, гэмт хэрэгтэй тэмцэж байгаа цагдаа, хяналт тавьж байгаа прокурор, ял өгч байгаа шүүгч, хорих байгууллага зэрэгт учирч буй бэрхшээлийг шийдэж, гарч буй бодит болон бодит бус хохирол, зардлыг хэмнэх боломжтой юм. Иймээс гэмт хэрэг, зөрчил гарахаас урьдчилан сэргийлэхэд илүү анхааръя гэж байгаа юм. 

- 2016 онд 32 мянган гэмт хэрэг үйлдэгдэж үүний улмаас 37 мянган иргэн хохирсон байна. Нийтдээ аж ахуйн нэгж байгууллага, иргэдэд 200 тэрбум төгрөгийн хохирол учирсан байна. Хэрэв гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх 1 тэрбум төгрөгийн төсвөө жаахан нэмэгдүүлж, ажлаа сайжруулбал гарч байгаа хохирол, зардал багасч, хохирч буй иргэдийн тоо тэр хэмжээгээрээ буурах юм. Ниргэсэн хойноос нь хашхирах, өнгөрсөн борооны хойноос цув нөмрөх биш гэмт хэргийн шалтгаан нөхцлийг урьдчилан илрүүлж, сэргийлэх асуудлыг ярьж байна гэсэн үг юм. 

-Ямар арга замаар хэрэгжүүлэх вэ?

- Энэ ажилд төрийн бүх байгууллагыг оролцуулахаар заасан байгаа. Өөрөөр хэлбэл гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх ажлыг Гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх зохицуулах зөвлөл хариуцна, зохицуулна гэж заасан боловч тэр нь тодорхойгүй байсан бол одоо маш ойлгомжтой, тодорхой болгох юм. Гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх чиглэлээр ЗГ, аймаг орон нутгийн удирдлагууд, хувийн хэвшлийн байгууллага, иргэд ямар оролцоотой байхыг нарийн зохицуулж өгсөн. 

- Гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх ажлыг олон нийт иргэдийн оролцоонд түшиглэж, тулгуурлаж зохион байгуулна. Санаачилж, оролцож байгаа иргэдийг урамшуулах, дэмжих, тэдний оролцоотойгоор ажлаа дүгнэх гээд аль болох иргэдийн оролцоотойгоор ажиллах нь чухал байна. Гэмт хэрэгтэй зөвхөн цагдаа тэмцэх ёстой гэсэн ойлголтоо бүгдээрээ засч энэ бол төрийн, иргэн бүрийн үүрэг гэдгийг зохицуулж тусгаж өгч байна гэсэн юм. 

ХЗДХЯ-ны Гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх ажлыг зохицуулах зөвлөлийн ажлын албаны дарга Л.Нямгэрэл:1997 онд батлагдсан хуульд зохицулагдаагүй маш олон асуудал байгаа тул тус хуулийг шинэчлэн найруулах зайлшгүй шаардлага байгаа. Учир нь 20 жилийн өмнөх гэмт хэргийн нөхцөл байдал,төрөл, техник технологийн хөгжлийн энэ үед гэмт хэргийн төрөл цахим орчинд шилжиж үйлдэгдэж байна. Иймээс гэмт хэргээс урьпчилан сэргийлэх хуульд нарийвчилсан золхицуулалт хийх шаардлагатай байна. Гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлнэ гэдэг бол зөвхөн сурталчилгаа биш юм. Гэмт хэрэгтнүүдийн үйлдэл илүү нарийссан тул  энэ төрлийн байгууллагууд илүү нарийн мэргэшсэн байх шаардлагатай байна. Гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх ажлыг хэрхэн зохион байгуулах, зардал мөнгийг хэрхэн яаж  зарцуулж, үр дүнг тооцох, олон нийт рүү чиглэсэн ажлаас гадна гэмт хэрэг үйлдсэн хүмүүсийг болон хорихоос суллагдсан иргэдэд хэрхэн хяналт тавьж, дахин гэмт хэрэг үйлдэлхгүй байхад бүхий л талаар анхаарал хандуулах хэрэгтэй байна. 

ЦЕГ-ын Гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх хэлтсийн дарга, Цагдаагийн дэд хурандаа Г.Арсланхуяг:1997 оны хуульд урьдчилан сэргийлэх ажлыг хэт ерөнхий байдлаар тусгасан, зардал мөнгийг тавьсан хэдий ч хангалтгүй, бодит амьдралд процессийг зааж өгөөгүй гэх мэт ерөнхий чиг үүргийн ажлууд нь явж өгөхгүй байна гэх мэт асуудлууд байна. Цагдаагийн байгууллагаас одоо мөрдөгдөж буй хуулийн төсөлд гарч буй алдаа дутагдал, гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэхэд учир буй хүндрэл бэрхшээлийг хуулийн төслийг боловсруулах, хэлэлцүүлэх явцад саналаа гаргаж энэ нь хуулийн төсөлд тусгагдсан байна. Тухайлбал урьдчилан сэргийлэх талаар иргэн бүрт хүрч ажиллахад хүндрэлтэй байдаг тул энэ ажилд хэвлэл мэдээллийн байгууллагын оролцоог нэмэгдүүлж өгөх хүсэлтийг хэлэлцүүлгийн үеэр гаргалаа.